Trẻ thiếu kẽm và những thông tin chi tiết nhất mẹ cần biết!

Kẽm là khoáng chất rất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể và duy trì hệ thống miễn dịch ở trẻ nhỏ. Vậy trẻ thiếu kẽm nguyên nhân do đâu? Làm thế nào để nhận biết và dự phòng thiếu kẽm ở trẻ? Cùng tìm hiểu ngay các thông tin chi tiết về tình trạng trẻ thiếu kẽm qua bài viết dưới đây:

1. Thực trạng thiếu kẽm ở trẻ nhỏ tại Việt Nam

Kẽm là một vi chất quan trọng với sự sinh trưởng và phát triển của trẻ. Hiện nay, tình trạng thiếu kẽm là vấn đề sức khỏe lớn được quan tâm trên toàn thế giới. Đặc biệt là các nước đang phát triển như Việt Nam. 

Theo số liệu Viện Dinh dưỡng Quốc gia (2019-2020), tại Việt Nam có tới 58% trẻ em dưới 5 tuổi bị thiếu kẽm. Trong đó, nhóm trẻ từ 6-17 tháng tuổi có nguy cơ bị thiếu kẽm cao nhất. Thiếu kẽm là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến chứng biếng ăn ở trẻ, suy dinh dưỡng và thấp còi.

2. Vai trò của kẽm trong quá trình phát triển của trẻ 

Dù chỉ cần với lượng rất nhỏ nhưng kẽm đóng vai trò quan trọng với sự tăng trưởng và phát triển ở trẻ trong những năm đầu đời. Một số vai trò quan trọng của kẽm đối với trẻ nhỏ có thể kể đến như:Kích thích vị giác:

Kẽm giúp các tế bào niêm mạc miệng hypoplasia cảm nhận được sự kích thích từ thức ăn. Từ đó, làm tăng sự nhạy cảm hương vị, giúp trẻ thèm ăn và ăn ngon miệng hơn. 

Tăng cường hệ miễn dịch

Kẽm có vai trò kích thích sự phát triển và biệt hoá các tế bào miễn dịch lympho B và lympho T. Từ đó, giúp hình thành hệ thống phòng thủ giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh.

Tác động đến sự tăng trưởng của cơ thể

Kẽm có vai trò quan trọng trong sự phát triển thể chất của trẻ. Cụ thể, kẽm giúp trẻ ăn ngon, tăng hấp thu và tổng hợp chất đạm, đồng thời hỗ trợ quá trình phân bào. Vì vậy, bổ sung đầy đủ kẽm giúp trẻ phát triển cân bằng về chiều cao, cân nặng và cả chức năng sinh dục sau này.

Điều hòa chất chuyển vận thần kinh

Kẽm là khoáng chất cần thiết cho não bộ và hệ thần kinh. Khoảng 1,5% tổng lượng kẽm trong toàn bộ cơ thể tập trung nhiều ở hệ thần kinh giúp ổn định hoạt động của các tế bào thần kinh, phát triển trí não, trí nhớ và giúp trẻ giảm căng thẳng lo âu.

Điều hòa chức năng nội tiết tố

Kẽm tham gia trực tiếp vào quá trình điều hòa chức năng của hệ thống nội tiết tố và thành phần của nhiều loại hormon như Hormon tuyến yên, tuyến thượng thận và tuyến sinh dục,….. Hệ thống nội tiết sẽ phối hợp cùng hệ thống thần kinh trung ương trong việc duy trì và điều hòa các hoạt động sống của cơ thể.

Chống oxy hóa

Kẽm còn được biết đến là một chất chống oxy hóa. Vì vậy có tác dụng chống lại các tổn thương do nhiễm khuẩn và nhiễm độc gây ra. Đồng thời nhờ có kẽm mà các vết thương sẽ nhanh lành hơn để bảo vệ làn da.

3. Nguyên nhân trẻ thiếu kẽm

Kẽm có vai trò quan trọng với sự phát triển của trẻ nhỏ, tuy nhiên, trẻ thiếu kẽm đang là tình trạng đáng báo động. Hàng loạt nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng thiếu kẽm ở trẻ như:

3.1. Chế độ ăn uống thiếu kẽm 

Nguyên nhân chính gây ra tình trạng thiếu kẽm ở trẻ là do chế độ dinh dưỡng hàng ngày không bổ sung đủ lượng kẽm cần thiết cho nhu cầu của trẻ.

Với trẻ từ 6 tháng tuổi bước sang giai đoạn ăn dặm, nếu trẻ ăn quá nhiều thực phẩm chứa phytate như gạo nâu, đậu, thực phẩm giàu chất xơ (bánh mì nâu, ngũ cốc,..), thực phẩm chứa phốt pho như sữa hay thịt gia cầm sẽ cản trở quá trình hấp thụ kẽm của bé dẫn đến tình trạng thiếu kẽm. 

Trong khi đó, với trẻ nhỏ dưới 6 tháng tuổi, trẻ chủ yếu là bú sữa mẹ. Vì vậy, đây là nguồn bổ sung kẽm chính.Tuy nhiên, lượng kẽm trong sữa mẹ sẽ giảm dần theo thời gian và không đáp ứng đủ nhu cầu về kẽm trong giai đoạn này. Nếu mẹ thiếu kẽm do không được bổ sung các thực phẩm giàu kẽm và các sản phẩm bổ sung kẽm thì trẻ sơ sinh sẽ có nguy cơ cao bị thiếu kẽm.

3.2. Khả năng trẻ hấp thụ kém

Một số nguyên nhân dẫn đến kém hấp thu kẽm ở trẻ như: Rối loạn tiêu hóa, loạn khuẩn đường ruột, thiếu enzym, chế độ dinh dưỡng không hợp lý… Với những bé bị kém hấp thu thì nguy cơ trẻ thiếu kẽm sẽ tăng cao.

3.3. Kẽm bị thất thoát

Một số chấn thương như phẫu thuật, mất máu hay bỏng sẽ khiến một lượng lớn kẽm bị thất thoát theo huyết dịch. Trường hợp trẻ bị tiêu chảy cũng khiến cơ thể bị mất một lượng kẽm đáng kể. Ngoài ra, trẻ bị xơ gan, suy thận đang được tiến hành điều trị thì cũng có nguy cơ cao bị thiếu kẽm. Nguyên nhân là do sử dụng thuốc kéo dài khiến kẽm bị đào thải một phần qua nước tiểu.

3.4. Trẻ bị viêm da đầu chi ruột

Viêm da đầu chi ruột hay còn được gọi là bệnh viêm da đầu chi. Đây là loại rối loạn di truyền hiếm gặp do các bất thường trong đường ruột dẫn đến không thể hấp thu kẽm từ chế độ dinh dưỡng. Viêm da đầu chi ruột thường bắt đầu sớm kể từ khi trẻ còn bú mẹ. Vì vậy, nếu lượng kẽm trong sữa mẹ thấp thì trẻ có nguy cơ thiếu kẽm ngay từ trong giai đoạn còn bú mẹ.

3.5. Trẻ mắc các bệnh mãn tính khác

Một số bệnh lý mạn tính như hồng cầu hình liềm, gan mãn tính, thận mạn tính, loét dạ dày, Wilson, bệnh về tuyến tụy… cũng là nguyên nhân gây ra thiếu kẽm ở trẻ nhỏ.

4. Dấu hiệu giúp nhận biết trẻ thiếu kẽm

Dấu hiệu trẻ thiếu kẽm ở trẻ thường khá đa dạng và dễ dàng nhận biết. Cụ thể, một số biểu hiện cảnh báo thiếu kẽm ở trẻ mà mẹ cần lưu ý như: 

• Khóc đêm
• Biếng ăn
• Chậm lớn
• Trẻ hay ốm
• Rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy
• Tóc rụng, da khô
• Móng chân, móng tay giòn, dễ gãy, có đốm trắng hạt gạo trên móng tay
• Loét miệng

Tìm hiểu thêm: 10 dấu hiệu trẻ thiếu kẽm mẹ chớ xem thường!

5. Hậu quả của việc thiếu kẽm ở trẻ nhỏ

Trẻ bị thiếu kẽm gây ra nhiều ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của trẻ. Một số hậu quả dễ nhận thấy của việc thiếu kẽm ở trẻ như:

• Rối loạn chuyển hóa: Bỏ bú, chán ăn dẫn đến chậm phát triển chiều cao và cân nặng.
• Suy giảm hệ miễn dịch: Trẻ thường xuyên mắc các bệnh lý như nhiễm trùng đường hô hấp tái đi tái lại (viêm amidan, viêm họng, viêm phế quản, viêm phổi,…), viêm da, viêm niêm mạc, viêm đường tiêu hóa,…
• Rối loạn tiêu hóa: Dễ tiêu chảy, chậm tiêu, buồn nôn, đôi khi bị táo bón nhẹ.
• Rối loạn tâm thần kinh: Trẻ khó ngủ, giấc ngủ chập chờn, không sâu giấc, khóc đêm, chậm nói, rối loạn vị giác và khứu giác…
• Tổn thương biểu mô: Xuất hiện tình trạng khô da, bong da, nám da, viêm niêm mạc miệng, viêm lưỡi,…
• Suy giảm thị lực: Kẽm là thành phần chính giúp vận chuyển vitamin A đến võng mạc. Việc thiếu kẽm gây suy giảm thị lực với các biểu hiện như sợ ánh sáng, không thích nghi với bóng tối, quáng gà, khô mắt, loét giác mạc,..
• Ngoài ra, thiếu kẽm còn ảnh hưởng đến tinh thần khiến trẻ trở nên cáu gắt, dễ nổi nóng.

6. Hướng dẫn dự phòng thiếu kẽm ở trẻ

Đứng trước những ảnh hưởng tiêu cực của việc thiếu kẽm đến sức khỏe của trẻ, mẹ cần biết cách dự phòng thiếu kẽm ở trẻ hiệu quả. Theo Viện Hàn lâm Quốc gia Hoa Kỳ, nhu cầu bổ sung kẽm hàng ngày của trẻ theo từng độ tuổi như sau:

• Trẻ từ 0 đến 6 tháng tuổi: 2 mg
• Trẻ từ 7 đến 12 tháng tuổi: 3 mg
• Trẻ em từ 1 đến 3 tuổi: 3 mg
• Trẻ em từ 4 đến 8 tuổi: 5 mg
• Trẻ em từ 9 đến 13 tuổi: 8 mg
• Trẻ em từ 14 tuổi trở lên: 11 mg đối với nam và 9 mg đối với nữ

Trẻ có thể được bổ sung kẽm thông qua các nguồn cung cấp như sữa mẹ. Chế độ dinh dưỡng hoặc thực phẩm chức năng bổ sung kẽm. Cụ thể như sau: 

6.1. Bú mẹ thường xuyên và đầy đủ

Trong tháng đầu tiên, sữa mẹ có chứa khoảng 2-3 mg kẽm/ lít và giảm dần còn 0,9 mg/ lít trong 3 tháng tiếp theo. Trung bình một ngày nếu trẻ bú mẹ thường xuyên và đầy đủ, trẻ sẽ được cung cấp khoảng 1,4 mg kẽm. Lượng kẽm này đáp ứng đủ nhu cầu của trẻ và được trẻ dễ dàng hấp thu trong giai độ tuổi từ 0-6 tháng. 

Tuy nhiên, từ tháng thứ 7, lượng kẽm trong sữa không còn đáp ứng đủ nhu cầu của trẻ. Vì vậy, mẹ cần bổ sung kẽm cho trẻ thông qua chế độ ăn uống giàu kẽm hoặc các sản phẩm bổ sung kẽm.

6.2. Chế độ dinh dưỡng giàu kẽm

Để cung cấp đủ lượng kẽm cho trẻ trong độ tuổi phát triển mẹ nên xây dựng một chế độ ăn đa dạng. Vậy trẻ thiếu kẽm ăn gì? Dưới đây là những thực phẩm mà mẹ nên bổ sung trong thực đơn của trẻ:

• Thịt có màu đỏ: Thịt bò, thịt bê, thịt lợn, thịt dê, thịt cừu,….
• Hải sản: Cua, tôm hùm, hàu,…
• Các loại đậu: Đậu gà, đậu xanh, đậu lăng, đậu thận,….
• Các loại hạt: Hạt dầu gai, hạt bí, hạt vừng,…
• Hạt khô: Hạt thông, đậu phộng, hạt điều và hạnh nhân,…
• Ngũ cốc nguyên hạt: Lúa mì, quinoa, gạo và yến mạch,….
• Sữa: Sữa, phô mai,…
• Rau xanh: Súp lơ, cải xoăn,…

Bên cạnh đó, vitamin C có vai trò tăng cường hấp thu kẽm. Vì vậy, trong thực đơn bổ sung kẽm cho trẻ mẹ cũng nên kết hợp thêm các chế phẩm giàu Vitamin C như trái cây, rau xanh.

6.3. Sử dụng thực phẩm chức năng bổ sung kẽm

Mẹ bên bổ sung kẽm cho trẻ thông qua thực phẩm chức năng trong trường hợp:

• Trẻ không thể hấp thu được kẽm qua sữa mẹ hoặc thực phẩm
• Lượng kẽm bổ sung qua sữa mẹ và thực phẩm không đủ cung cấp cho nhu cầu của trẻ

Hiện nay trên thị trường có rất nhiều sản phẩm bổ sung kẽm cho trẻ với thành phần, dạng dùng khác nhau. Mẹ cần tìm hiểu kỹ để lựa chọn sản phẩm bổ sung kẽm phù hợp với độ tuổi và tình trạng sức khỏe của trẻ. 

Tìm hiểu thêm về sản phẩm NovoZinC – Thành phần, công dụng, cách dùng.

Với những thông tin đầy đủ và chi tiết xoanh quanh chủ đề “Trẻ thiếu kẽm”, hy vọng mẹ đã có thêm nhiều thông tin hữu ích. Từ đó sẽ có được hướng theo dõi, chăm sóc sức khỏe cho trẻ phù hợp để giảm thiểu nguy cơ trẻ thiếu kẽm. Nếu mẹ còn bất kỳ thắc mắc nào, vui lòng liên hệ hotline: 1800 2082 để nhận thêm tư vấn

Tài liệu tham khảo

Division of Nutrition, Physical Activity, and Obesity, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion